Alaska cz. 1 & 2

Oczywiście, Ajwazowski. On  mnie nakłonił…

Raz w tygodniu jechałem z Ojcem do Międzynarodowego Klubu Prasy i Książki. Strome wejście na pierwsze piętro, obok chorej na polio akacji. Zawsze intrygowały mnie jej kształty – drzewo z gałęziami pomiętymi jakby ktoś chciał koniecznie zamienić je w kulę…

Dlatego tam, bo nie było w mieście księgarni z tańszymi książkami. A to, że były po rosyjsku – nie miało znaczenia. Tam kupiłem pierwszy album z reprodukcjami obrazów Ajwazowskiego. Za trzy, może cztery złote?

Aby dobrze zrozumieć tekst tej i innych książek – tłumaczyłem je lub streszczałem, zapisując kolejny „Notatnik akademicki” … Jak to brzmiało… Akademicki pisany ręką siódmo, ósmoklasisty.

Malarstwo jest moją wielką pasją. Oczywiście, malowałem. Rysowałem. Minąłem się z architekturą. Ale jeśli rzeczywiście chciałem poczuć moc obrazów – sięgałem po Rembrandta i Ajwazowskiego.

Ale morza, które on utrwalał na płótnie – nie widziałem w Międzyzdrojach. Dramatyczne sceny, rozbuchany krajobraz nieba zmagającego się z oceanem, żaglowiec zmaltretowany sztormem, mordercze skały, o które za chwilę rozbije się inny statek.

Studium fali, przejrzystości wody, eteryczność mgły, kolory zachodzącego słońca.

Ale gdzie jest takie morze? Gdzie te rozbryzgujące się o skały wściekłe fale?

Muszę to zobaczyć. Przeżyć…

Najpierw był Rejs. Nie pamiętam, kto był jego pomysłodawcą. Zacząłem otrzymywać zlecenia na krótkie felietony. Rutyna, sztampa, szablon i banał. Towarzysze dyrektorzy opowiadali o milionach przeładowanych ton towarów, tysiącach ton wyporności zwodowanych statków, złowionych ryb, przetransportowanych fosfatów, rudy ze Szwecji czy – a nie, o tych ładunkach oficjalnie nie mówiliśmy.

Otrzymałem autorski odcinek – czwartkową Kronikę Morską. Po serwisie informacyjnym – 20 minut publicystyki. Wkrótce – pełne morskie 30 minut.

Promy pasażerskie, nowatorskie konstrukcje statkowe, słynni żeglarze. I – pierwsze wyjazdy zagraniczne. Z rybakami. Na podmiany załóg.

Vancouver, Montevideo, potem Anchorage na Alasce.

No i zaczęło się… Sztormy, nawałnice, prądy morskie i potwory w morzu redakcyjnym pływające. Intrygi, donosy, zarzuty warsztatowe – że reportaże są „radiowe”, a tu jest telewizja… Nigdy nie dowiedziałem się jednak, na czym polega radiowość reportażu telewizyjnego…

Kilka lat wcześniej, bodaj w 1983 roku otrzymałem zezwolenie nr 4 na instalację anteny satelitarnej. Ale nie na ścianie osiedlowego budynku. Tylko pośród winorośli rachitycznie osłaniającej balkon w domu Rodziców. Pod balkonem – przez wiele dni stali milicjanci. Któregoś dnia, psio zimnego i deszczowego Matka zaprosiła ich do mieszkania.

– Herbaty się panowie napiją. Zimno tak na dworze.

Po chwili jeden z nich odważył się i zapytał:

– Czego my tutaj pilnujemy?

– No… – odezwał się drugi – mamy zapisywać, kto tu przychodzi i czy ta blaszana konstrukcja się obraca. Co to za konstrukcja?

1989. MT Exxon Valdez, tankowiec o długości 300 metrów rozbił się u wybrzeży Alaski. Nagrałem relację CNN, potem przekazy satelitarne innych stacji. Moja Alaska, morska katastrofa, znak czasu epoki rozwijającego się transportu morskiego w oparciu o pływające mamuty. Przejmujące zdjęcia ptaków morskich ginących w nieprzebranym morzu rozlanej ropy. Na innym kanale – oszałamiające ujęcia skuterów wodnych, surfingowców na Hawajach, ujęcia raju rafy koralowej.

Skleiłem te obrazy.

Andrzej Turski został wtedy dyrektorem TVP1. Po tylu latach współpracy w Radiokurierze, w Trójce wiedziałem, że jest to temat dla Andrzeja.

Dynamiczne cięcia (jak w Radiokurierze), rytmiczna muzyka, dramatyzm ujęć: tak jest, a tak może być – zróbmy coś.

Telefon. Sekretariat. Do szefa. Jacek Popiołek podaje mi słuchawkę.

– Cześć Kiszkurno – (Andrzej Domagalik, niegdyś redaktor naczelny „Świata Młodych”, od 1968 roku kierownik Naczelnej Redakcji Programów dla Dzieci w Polskim Radiu twierdził zawsze, że przypominam mu naszego olimpijczyka, Józefa Kiszkurno, więc – mawiał – po co się uczyć nowego nazwiska, skoro stare jest dobre, a zawodnik podobny) – Ile masz tego materiału?

– Pół godziny, co tydzień – wystrzeliłem, a Jacek Popiołek aż przysiadł.

– Dobra, jest u mnie Zbyszek Pawelec, zaraz do ciebie zadzwoni. Masz odcinek w niedzielę w południe. Czołówka jest ok. Oni tu się za głowę łapią! Policzyli, że masz pięć razy więcej ujęć na minutę niż oni w swoich programach. Nie odpuszczaj.

Dla ośrodka regionalnego 30 minut w niedzielę na antenie Jedynki to była gratka. Także finansowa. Najbardziej atrakcyjny czas antenowy. Najdroższe reklamy. Odłożyłem słuchawkę.

– To co Panu potrzeba? – Jacek Popiołek rozłożył ręce w ekumenicznym geście.

– Osobny pokój. Montaż. Kamerę mam z PŻMu.

Przez kolejne lata Jacek Popiołek nie wychodził z roli permanentnej akuszerki programu. Uchylał drzwi do mojego pokoju zastawionego sprzętem, wsuwał głowę i pytał:

– Czy coś potrzeba?

Nie pamiętam, czy podziękowałem Mu, gdy wyjeżdżał ze Szczecina. Dzięki!

Program zaistniał.

Któregoś dnia zatelefonowała… czarodziejka. Joanna.

– Pan jest autorem tego programu Morze? To my kupimy ten program.

– A Pani…

– Spółka Universal z Warszawy. Chcę zamówić reklamę przed i po programie, ale na wyłączność. Żeby nikt inny się tam nie dokleił.

– Ale to…

– Już sprawdzałam – za cały blok przed i po to będzie dwa razy po 30 milionów. Bilboard sponsorki osiem sekund. Albo nazwa sponsora w czołówce. Fajna. Poza tym szef polecił mi, abym zaproponowała pomoc w realizacji materiałów. Mamy placówki handlowe praktycznie w każdym miejscu na świecie. Więc rozumie Pan…

Czarodziejka Joanna…

Bywało, wpadała na lotnisko, odbierała nas w sali przylotów, wręczała torby z ciuchami i bilety na następny lot. Za niecałą godzinę.

Nam, Jasiowi Kuczerze i mnie. Bywało, że jechał Stasio Brychcy i Tomek Kosior. Częściej – siadała na przednim siedzeniu auta i wydzielała nam papierosy na trasie Szczecin – Barcelona czy Cannes, Cherbourg lub Rotterdam.

Zniknęła na obwodnicy Paryża… Widzę ją oprawioną w ramę tylnej szyby autokaru skręcającego w stronę granicy niemieckiej, podczas gdy my pędziliśmy do Monaco, filmować wylew ropy naftowej z tankowca.

Kropka.

Nie pamiętam, ile odcinków wyprodukowałem przez sześć lat. Na cudem zachowanych kasetach widzę wyblakły napis: Universal – odcinki od 140… A kaset jest kilka. Inne – przepadły, a mówiąc precyzyjnie – zostały nadpisane innymi programami lub skasowane.

Zapisy, które do mnie dotarły – na taśmach VHS, liczą sobie ponad 30 lat. Ich stan techniczny – jak przystało na VHS, natywnie zawsze był słaby, ale archiwalnie – zachowały się w zaskakująco dobrej jakości.